De jonge mediator, blog 1 – “De wortels van culturele conflicten liggen vaak in diepgewortelde wereldbeelden.”

Daar zit ik dan, opnieuw in de schoolbanken, slechts een maand nadat ik lachend had gezegd dat ik wel even klaar was met studeren. Dit jaar heb ik mijn tweede masterdiploma behaald, cum laude, in de onderzoeksmaster religiewetenschappen. Trots, ja — maar ook een beetje in een zwart gat gevallen. Want hoe goed ik ook (blijkbaar) ben in analyseren en onderzoeken, ik voelde dat er méér nodig is om echt impact te maken. Alleen met een papiertje en academische skills ben ik er voor mijn gevoel niet, zeker niet in een wereld waarin conflicten, vaak gevoed door culturele verschillen, zo complex zijn. Daarvoor is mediation nodig, zo bleek ook uit mijn scriptieonderzoek.

Welkom van de Namgis First Nation. 2023, Alert Bay, Cormorant Island, Canada

Verschillende culturen, verschillende wereldbeelden

Mijn onderzoek bracht me naar Noordwest-Canada, waar ik werkte met de Kwakwaka’wakw-gemeenschap. In het kort: ik onderzocht het proces van restitutie van cultureel materiaal — roofkunst, (te) simpel gezegd. Hierbij komen twee totaal verschillende (respectievelijk generaliserende) wereldbeelden op gespannen voet met elkaar te staan. Neem bijvoorbeeld het Westerse euro-christelijke perspectief, waarin een hiërarchie heerst: God, engelen, heiligen, koningen, mensen, dieren, planten, stenen. Daartegenover staat het inheemse perspectief van verbondenheid, waarin alles gelijkwaardig is en evenveel waarde en zeggenschap in de wereld heeft, zonder hiërarchie.

Scala naturæ, Aristoteles. Tekening uit Rhetorica Christiana, Didacus
Valades, 1579

Dit verschil leidt tot statements die kunnen botsen, zoals het idee dat objecten net zoveel waarde hebben als mensen — of zelfs dat objecten leven. In een restitutieproces, waarbij objecten terugkeren naar de inheemse gemeenschap waartoe ze oorspronkelijk behoorden, kijken het museum en de gemeenschap dus vanuit fundamenteel verschillende perspectieven naar die objecten. Mijn onderzoek wees uit dat de machtsverhoudingen in dit proces nog steeds scheef liggen; het perspectief van het Westerse museum blijft dominant. Dit leidt volgens de inheemse gemeenschap tot onjuiste omgang met hun objecten.

Een ander pijnpunt is de vraag naar eigenaarschap. Binnen inheemse gemeenschappen wordt eigendom vaak overgedragen door orale traditie: tijdens ceremonies kan een object worden toevertrouwd aan een familie via een lied, dans of toespraak van een Chief. In de Westerse bureaucratische wereld, echter, geldt “niet op papier” vaak als “niet bestaand.” Wat bepaalt dan uiteindelijk eigenaarschap?

Je hoeft dit ingewikkelde verhaal niet helemaal te begrijpen om te snappen waar ik naartoe wil, daarvoor zou je in mijn onderzoek moeten duiken. Wat duidelijk is, is dat de wortels van veel conflicten vaak in diepgewortelde wereldbeelden, dogma’s, stigma’s en culturele verschillen liggen, die al vanaf of voor de geboorte gevormd worden. Deze “nature en nurture”-aspecten maken dat mensen met totaal verschillende uitgangspunten naar belangrijke en gevoelige processen kijken. Hoe kun je dan zonder wederzijds begrip en erkenning effectief zoeken naar passende oplossingen die voor alle partijen goed zijn? Hier komt de mediator in beeld.

De rol van mediators

Mediators helpen partijen om deze verschillen te overbruggen en naar elkaar te luisteren, wat steeds belangrijker is in een wereld waar polarisatie toeneemt. Het lijkt alsof de scheidslijnen steeds scherper worden en mensen zich meer ingraven in hun standpunten. Er is steeds minder ruimte voor nuance en begrip voor het perspectief van de ander, terwijl dat juist essentieel is om tot oplossingen te komen. Met dit inzicht en de wens om hierin bij te dragen, heb ik besloten dat de opleiding tot mediator de beste stap is voor mijn toekomst én voor een wereld die dringend behoefte heeft aan dialoog en begrip. In dit blog neem ik je mee in mijn proces tijdens de opleiding. Ik deel inzichten en gedachtespinsels, vertel over de uitdagingen die ik tegenkom en de groei die ik doormaak. Ik hoop dat mijn ervaringen niet alleen verhelderend zijn voor degenen die zelf overwegen deze weg in te slaan, maar ook voor iedereen die geïnteresseerd is in de kracht van bemiddeling in een steeds complexere wereld.

Anne volgt de Broepsopleiding (Legal) Mediator